چکیده

حریم خصوصی از جمله حقوق شهروندی است که در یک جامعه برای افراد در نظر گرفته شده است، از جمله تعاریفی که برای آن ارائه شده این است که: حریم خصوصی، قلمرویی از زندگی شخص است که عرفا و قانونا انتظار می رود دیگران بدون رضایت وی به آن وارد نشوند و بر آن کنترل نداشته باشند. حریم خصوصی در خانواده نیز، محدوده ای از عقاید، احساسات، رفتارها و ویژگی های هر عضو خانواده است که برای دیگر اعضا آشکار نباشد یا به رغم آشکار بودن، از افشای آن راضی نباشد و در برابر ورود و نظارت دیگر اعضا واکنش نشان میدهد . مانند حریم خلوت، حریم اطلاعات، حریم روابط زناشوئی، حریم ارتباطات و حریم شخصیت . اگرچه در فقه، چنین اصطلاحی مطرح نبوده است ، و هر جا از حریم یاد شده به حریم جغرافیایی اشاره دارد، هم چنین در حقوق وضعی به چنین ترکیبی به صورت خاص اشاره نشده اما در مواد قانونی به ممنوعیت ورود غیر قانونی به مسکن، و ... اشاره دارد.در این نوشتار به بیان حدود و چارچوب حریم خصوصی در خانواده و دلايل نقلی و روایی و قانونی برای اثبات حریم خصوصی، می پردازیم . از جمله موارد مطروحه حریم خصوصی زوجین، و حریم خصوصی کودک است که طبعا باید رعایت گردد، هر چند در نگاه نخست پذیرفتن حریم خصوصی برای کودک با تکلیف والدین به تربیت او متعارض می نماید، چراکه تربیت کودک مستلزم کنترل و نظارت بر ارتباط با دیگران و ابزار و اطلاعاتی است که در دسترس اوست که این واقعیت امروزه با توسعهی فن آوری های ارتباطاتی و اطلاعاتی ورواج استفاده از شبکه های اجتماعی جدید باورپذیر تر شده است. کنوانسیون حقوق کودک با لحاظ امکان دخالت براساس قانون، لزوم در نظر گرفتن منافع عالیه ی کودک و اولویت حق بر تربیت در مقایسه با حق حریم خصوصی کودک، راه را برای ورود به این حریم و تربیت او باز می گذارد، اما قوانین ایران از جهت تبیین حق کودک بر حریم خصوصی و تعیین ضابطه های آن دچارنقص است. اگرچه در فقه شیعه به طور مستقل به حریم خصوصی کودک پرداخته نشده است، اما همواره رعایت مصلحت ومنافع عالیه در تربیت و حضانت وی مورد تأکید قرار داشته و دارد.

مقدمه

جایگاه والای خانواده به عنوان با هویت ترین نهاد اجتماعی از دیرباز و خصوصا قرون اخیر، موقعیت و مقام ممتازی را در بین کلیه ی تأسیسات حقوقی نوین و کهن احراز کرده است.

اهميت خانواده در مجادلهی بی امان و مستمر تاریخ ملت ها به حدی است که هیچ یک از مکاتب سیاسی، اجتماعی و فلسفی از پرداختن به آن بی نیاز نبوده اند، از نخستین روزهای پیدایی بشر بر عرصهی خاک و اولین شگفتگی های اندیشهی بشری در گستره ی عظیم تاریخ خرد و آگاهی، خانواده و حقوق مربوط به آن همواره بخش قابل توجهی از اشتغالات فکری انسان را تشکیل می داده است. (محقق داماد، ۱۳۸۲، ص ۱۵).

با توجه به جایگاه والای خانواده، این حق افراد یک خانواده و حتی فراتر از آن حق افراد یک جامعه است که در جامعه ای که زندگی می کنند، اخلاق و معنویت در آن جامعه مورد تعرض قرار نگیرد، توسعه و شکوفایی هنگامی در جامعه میسر خواهد شد که حریم فضایل و ارزشهای انسانی در آن جامعه حفظ شود و همگان احساس امنیت و آسایش کنند.

در کنار امنیت اخلاقی، در یک جامعه، امنیت مالی، امنیت حیثیتی، امنیت قضایی و ... از مواردی است که همواره باید از اهمیت بسزایی برخوردار باشد.

حضرت علی (علیه السلام) در نامه هایی که به مأموران خراج و مالیات گیرندگان صدقات، نوشته اند، ترک تعرض آنان به اموال، آبرو و حیثیت مردم را یادآوری می کنند، در بخشی از این نامه چنین آمده «آنگاه که به آبادی رسیدی در کنار آب فرود آی و داخل خانه های آنان مشو، با آرامش و وقار به سوی آنان برو ، آنگاه به آنان بگو: بندگان خدا، ولی خدا مرا به سوی شما فرستاده است تا حق خدا را کهدر اموالتان است، بگیرم. آیا در اموال شما حقی است که آن را به نماینده اش بپردازم، اگر کسی گفت نه، دیگر به او مراجعه نکن و اگر کسی پاسخ آری گفت، بدون آنکه او را تهدید کنی، همراهش برو.» (نهج - البلاغه، نامهی ۲۵)

به عبارت دیگر انسان موجودی است که خداوند خود را نسبت به چنین آفرینشی تحسین نموده است. (مؤمنون/۱۱۴) و تاج کرامت را بر سر انسان قرار داده است (إسراء/ ۷۰) با چنین نگرشی نسبت به انسان و چنین جایگاهی برای او بهره مندی از حقوق ویژه برای انسان ایجاب می شود که از جملهى آنها، احترام به حریم افراد، صیانت از حیثیت و شرف انسانی و ... می باشد، پیامبر اکرم (صلی الله عليه و آله و سلم) در روایتی که در حجه الوداع برای اصحاب خویش نقل فرمودند، بیان داشتند که:

«ألا إن دمائكم و أموالكم و اعراضكم علیکم، حرام.» (مجلسی، ۱۴۰۳، ج ۲۳، ص ۱۶۵). بر همین مبنا، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، حتی در مورد کسانی که تحت تعقیب قرار گرفته و بازداشت شده اند، تأکید بر حفظ حرمت و حیثیت آنان دارد. (اصل ۳۹).

لذا شایسته است که احترام به حریم افراد را از درون خانواده و بین اعضای خانواده و در روابط زوجین آغاز کنیم، هر چند عواطف عمیق و همبستگی روحی حاکم بین اعضای خانواده، خانواده را به صورت یک نهادی ویژه جلوه می دهد، و همگان را با این ذهنیت روبه رو می سازد که شاید به دلیل این شدت وابستگی نتوان حریمی بین اعضاء قائل شد و رابطه ی بین اعضای خانواده، جدای از روابط افراد در بیرون از خانواده است، در صورتی که با دقت در آیات و روایات و قواعد اخلاقی و حقوقی و اصولی که بر خانواده حاکم است، به روشنی ضرورت وجود چنین حریمی در اعضای خانواده را آشکار می سازد، لذا شناخت معنا و مفهوم حریم خصوصی و بویژه در خانواده، و روابط زوجین و فرزندان و حدود و ثغور آن، و جایگاه حریم خصوصی در فقه و حقوق خانواده، نیازمند پژوهش، و بحث و بررسی می باشد، تا همگان با شناخت دقیق این حق و جایگاه آن در خانه و خانواده و در نهاد بزرگتر جامعه، هرچه بیشتر ملزم به احترام و رعایت و عدم نقض این حق شوند، تا حرمت و کرامت انسانی همگان حفظ گردد.

برای ارسال نظر باید عضو سایت باشید