نویسنده در این مقاله به بررسی قاعده ی درأمی پردازد البته باتاکیدبرحقوق موضوعه ایران این قاعده را ارزیابی می نماید . قاعده ی درأ یکی از مشهورترین قواعد فقه جزایی است که درکتابها و مقالات از آن یاد شده است سوالاتی که نگارنده در پی رسیدن به پاسخ برای آن است عبارتند از اینکه : مستند قاعده ی درأ چیست ودامنه ی شمول آن چقدر است؟ قاعده ی درأ تا چه حد در حقوق ایران پذیرفته شده است؟

قاعده ی درأ مهمترین هدفش دفع حدود از متهمان در حالت شک و تردید نسبت به حکم شرع ویا نص قانون می باشد قانونگذار درحقوق موضوعه ی ایران مصوب 1392 این قاعده را در قانون مجازات اسلامی گنجانده است به موجب قاعده ی درأ با وجود تردید در حرمت عمل یا وقوع یا انتساب آن به متهم یا تردید در علم متهم به حرمت عمل یا ماهیت موضوع نمی توان حکم به مجازات کرد بلکه بایستی مجازات را منتفی دانست . بنابراین مفهوم قاعده ی درأ این است که در مواردی که وقوع جرم یا انتساب آن به متهم دچارشبهه و تردید باشد براساس قاعده ی حقوقی «تفسیر به نفع متهم» باید به نفع متهم حکم کرد ازدیدگاه دیگر در لابلای متون فقهی وجزایی به حرمت دماء خصوصاً حرمت خون مسلمان اشاره شده است قاعده ی درأ درجهت رعایت قاعده ی احتیاط در دماء وضع شده است حدود الهی تعطیل بردار نیست ولی اسلام همواره مسلمانان و حاکمان ارا از اینکه خون بیگناهی بر زمین ریخته شود ویا حرمت و آبروی انسانی به ستم مورد تعرض قرار گیرد برحذر داشته و برعصمت خون وحرمت عرض وناموس تاکید ورزیده است قاعده ی درأ از جمله قواعد فقهی و حقوقی است که دربین مسلمانان اعم از امامیه و اهل سنت جایگاه ویژه ای داردوبرگرفته از کلام معصوم است .

الحمد الله علی کل نعمه و صل الله علی محمد وآل محمد

قاعده ی فقهی و حقوقی تدرأ الحدود بالشبهات نمودار نظام مند علم فقه می باشد که کاربرد آن بویژه در حقوق موضوعه ی ایران در زندگی امروز بشر ودر جامعه دارای اهمیت و ویژگی خاصی می باشد قاعده ی درأ در حقوق موضوعه برای درک و کشف استنباط مباحث و استفاده از آنها برای حل و فصل مسائل و موضوعاتی که در جریان قلمرو زندگی اجتماعی مسلمانان حادث می شود غیر قابل انکار است .

دین مبین اسلام همواره تمامی مسلمانان و حاکمان را از اینکه خون انسان بی گناهی بر زمین ریخته شود ویا حرمت و آبروی انسانی به ستم ، مورد تعرض قرار گیرد، بر حذر داشته وبر عصمت خون و حرمت عرض و ناموس ، تاکید ورزیده است. اکثر فقها و حقوقدانان براین عقیده که حدود تعطیل بردار نیست اتفاق نظر دارند.

بنابراین در مواردی که مفاد قاعده ی درأ صدق می کند. اصل برائت متهم جایگزین آن می گردد بنابراین مفهوم قاعده ی درأ این گونه است که در مواردی که وقوع جرم یا انتساب آن به متهم دچار شبهه و تردید باشد براساس قاعده ی حقوقی تفسیر به نفع متهم باید به نفع متهم حکم را جاری کرد بنابراین قاعده ی درأ در جهت رعایت قاعده ی احتیاط در دماء وضع شده است .

حال که ما چنین قواعدی با این عمومیت در دین اسلام و مقررات شرعی داریم حقوق و قانون موضوعه ما هم تابعی از اصول و مقررات شرعی است پس می توان گفت که قواعد فقهی از جمله قاعده ی درأ جایگاه ویژه ای در قوانین ما دارد ولی شرط آن این است که جامعه به خصوص قضات که می خواهند اعمال مجازات نمایند به درستی به اهمیت آن پی ببرند قابل ذکراست که صراحت قاعده ی درأ در حقوق موضوعه بدین نحو که در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 در مواد 120 و121 بیان شده قبلاً نبوده است وبه نحو غیر مستقیم در بعضی از جرایم حدود به آن اشاره شده بود که با تصویب قانون دایره ی شمول قاعده درأ وسعت یافته و جرایمی مانند تعزیرات راهم در بر می گیرد.

در این پایان نامه سعی داریم که مبانی و مستندات قاعده ی درأ را بیان کنیم و همچنین کاربرد این قاعده در حقوق موضوعه و زندگی مردم و همچنین احکام و شرایط اجرای این قاعده را در چهارمورد بررسی قرار دهیم بنابراین می توان گفت فلسفه ی وجودی قاعده ی درأ در حقوق موضوعه ایران چند عامل مهم است الف: رعایت قاعده ی احتیاط در دماء (حرمت دماء مسلمانان ب ) اصل رحجان خطا در عفو بر خطا در مجازات ج) اصل تفسیر به نفع متهم د) تامین عدالت کیفری هـ) عدم تضییع حقوق متهمان .

قاعده ی درأ حکمی است که قانونگذار جمهوری اسلامی ایران برای اولین بار در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 به منظور عملیاتی کردن این قاعده در فصل یازدهم تحت عنوان سقوط مجازات این قاعده را آخرین عامل از عوامل سقوط مجازات در نظام کیفری جمهوری اسلامی ایران محسوب کرده است و این می تواند تاثیر بسیار مهم و عمیقی در امر قضاء و دادگستری کشور داشته باشد تاثیر ونقشی که در گذشته وجود نداشته است.

برای ارسال نظر باید عضو سایت باشید